Gen müayinəsi

Sual: Mömin bir kişi möminə xanımla müvəqqəti nikah müqaviləsi bağladıqdan sonra onunla yaxınlıq etmədən müəyyən müddət şəhvani təmasda olmuş sonra müddət tamamlanmadan əvvəl qalan müddəti ona bağışlamış və ya müddət tamam olduğu üçün ayrılmışlar. Həmin xanım yaxınlıq olmadığı üçün birincidən iddə müddətini gözləmədən başqa kişi ilə nikah müqaviləsi bağlamışdır. İkinci daimi evlilikdən sonra hamilə olduğunu hiss etmiş və həkimə müraciət etmişdir. Dopler ultrasəs müayinəsindən sonra həkim onun 4 aylıq hamilə olduğunu bildirmişdir. Qadın vəziyyəti barədə ikinci ərinə xəbər vermişdir. Həmçinin qadının birinci ərdən ayrldıqdan sonra və ikinci ərə getməmiş heyz olduğu məlumdur. Lakin həmin qanın heyz və ya başqa qan olması barədə şəkk etmişdir. Uşaq dünyaya gəldikdən sonra rəsmi qurumlarda ikinci əri ata olaraq qeyd olunmuşdur. Uşaq dünyaya gəlməsindən 16 il sonra isə ikinci ər həmin uşağın ondan və ya birinci ərdən olması barədə qəlbində yaranan şəkkə son qoymaq istəmişdir. Həkim onun üçün gen analizi etmiş və uşağın ondan olmaması aydın olmuşdur. İkinci ərlə birinci ər uşağın kimdən olması barədə çaş-baş qalmışlar. Bu barədə Sizin rəyiniz nədir? Bununla yanaşı ki, onu 16 il öz uşağı hesab etdiyi və ata olaraq onun adına qeyd olunmasından sonra əgər uşaq ikinciyə nisbət verilməsə, o, psixoloj zərbə amış olur. Həmçinin qadınla birinci ər də psixoloji və ictimai zərbə almış olacaq. Əgər uşağın birinci kişiyə nisbət verilməsini fərz etsək həmin qadın ikinci kişiyə əbədi haram olurmu? Çünki ikinci kişi qadın birincidən hamilə qaldığı halda onunla cinsi əlaqədə olmuşdur.

Cavab: Əgər gen müayinəsi şəxsi rəyə deyil, sırf elmi araşdırmanın nəticəsidirsə, sualın cavabı budur ki, uşaq ikinci ərə aid deyil. Uşağın ala biləcəyi psixoloji zərbənin qarşısı münasib yolla alınmalıdır. Məlum olsun ki, həmin uşaq halalzadədir. Əgər qadının ikinci ərlə evləndiyi və yaxınlıq etdiyi vaxt birinci ərdən hamilə olduğu sübut olunarsa, əbədi olaraq ona (ikinciyə) haramdır. Çünki başqasının iddəsində qadınla evlənmək, hətta bilmədən olsa belə əbədi haramlığa səbəb olur.

Sual:

1. DNT analizi 100% uyğun olarsa uşağın ataya nisbət verilməsində şəri dəlil hesab olunurmu? Uyğunluq olmadıqda atalıq və nəsil qohumluğunun inkar olunması üçün dəlil hesab olunurmu?

2. Əgər atalıq qeyri-şəri yolla olarsa həmin uşağı bioloji atasına nisbət vermək - hətta uşaq üçün (xüsusilə də qız uşağı üçün) fəsad yaransa belə - vacibdirmi? Bu uşaq üçün (xüsusilə də qız uşağı olduqda) baş verə biləcək fəsadı dəf etmək məqsədilə həqiqi atası olmayan birinin adına qanuni baxımından qeyd etdirmək icazəlidrimi?

Cavab:

1. Qeyd olunan analizin nəticəsi şəxsi rəydən kənar sırf elmi yollara əsaslandığı üçün etibarlı sayılır.

2. Bəli, vacibdir. Fəsadın baş verməsi uşağı atasından başqa birinin adına qeyd etdirməyin haramlığından çıxış yolu olması üçün – baxmayaraq ki, bunun özündə də fəsad vardır – zahirə uyğun deyil.

Sual: Bir kişi təqribən 12 ildir ki, bir qadınla evlənmişdir. 8 il keçdikdən sonra qadın iki qız uşağı dünyaya gətirdi. Bir neçə aydır ki, kişi arvadının başqa kişi ilə əlaqədə olduğunu iddia edir. Bunun nəticəsində də iki qız uşağının ona aid olması barədə şübhələnməyə başlamışdır. Buna görə də onun, arvadının və iki qız uşağının DNT analizləri verilmişdi. Analizin nəticəsində sübut olunmuşdur ki, iki qız uşağının ondan (ərdən) olması ehtimalı yoxdur.

1. Bu analizlərin nəticəsində atalıq inkar edilməlidirmi?

2. Əgər cavab müsbət olarsa, həmin iki qız uşağının ondan olmamasını bildiyi halda onun adında qalması icazəlidirmi?

3. Böyük məreyi-təqlid müctəhid Seyid Əbulqasim Xoyinin (Allah ona rəhmət eləsin!) ərin uşaqların atası olmamasını dəqiqləşdirmək üçün hətta DNT analizlərinin icra edilməsindən sonra belə, onun şəriət baxımından ata olaraq qalması fətvası nəql olunur. Sizin bilginizə görə bu doğrudurmu?

Cavab:

1.Əgər DNT anlizlərinin nəticəsi şəxsi rəy olmadan sırf elmi yollara əsaslanırsa nəticəyə əməl edilməlidir.

2. İcazəli deyil.

3. “Uşaq yatağa (şəri ataya) aiddir” qaydası mərhum Seyid Xoyinin (Allah ona rəhmət eləsin!) nəzərində şəkk edən üçün keçərlidir. Amma qaydanın tələbinə müxalif elm (bilgi) hasil olarsa, bunu bilən şəxs bilgisinə uyğun əməl etməlidir.

Sual: Bir qadının əri vəfat edib. Həmin kişidən iki qızı vardı. Ər vəfat etdikdən sonra başqa bir qadın iddia edir ki, mərhumun zövcəsi olmuş və ondan bir oğlu və iki qızı var. Lakin onun evliliyini sübut edəcək yazılı şəri nikah müqaviləsi yoxdur. Sadəcə olaraq uşaqların doğum haqqında şəhadətnamələri var və orada uşaqların mərhuma nisbəti qeyd olunub. Bununla yanaşı mərhumun qardaşları və başqaları bu evliliyin həqiqətən baş verməsinə və uşaqların mərhumdan olmasına şahidlik edirlər. Belə ki, bu şahidlik şəri dəlili tam ehtiva edir. Öz növbəsində birinci qadın – bu hadisə barəsində çoxlu dəlillər gətirərək geniş izahatlar verərək – iddia edir ki, bu övladlar ərindən qeyrisinin spermasından götürülmüş və süni mayalanma ilə dünyaya gəlmişlər. Bu barədə hökm məqamında isə mütəxəssislər inkişaf etmiş tibbi analizlər icra etməyi təkid edirlər. Həmin analizlərin cavabı 100% doğru olacaq. Bunun sayəsində isə övladlarının mərhuma aid olmasını iddia edən qadının iddiasının doğru və ya yalan olması tamamilə məlum olacaq. Buna əsasən aşağıdakı suallara cavab verməyinizi xahiş edirik:

1. Şəri dəlil (şahidlər) olduğu halda bu analizlərin nəticəsi höccət (dəlil) sayılırmı?

2. Şəri dəlil (şahid) olmadıqda həmin tibbi analizlər höccət hesab olunurmu?

3. Möhtərəm Seyidin qohumluq əlaqəsinin sübuta yetirilməsi üçün heç bir şəxsi rəyə istinad edilmədiyi halda sırf tibbi analizlərdən istifadə etmək barədə rəyi nədir? Əgər tibbi analizlərin cavabı ilə şəri dəlil arasında ziddiyyət olarsa nə etmək lazımdır?

Cavab: Şəri məhkəməyə müraciət olunmadan hadisənin təfsilatını qəti şəkildə bilmək mümkün deyil. Lakin ümumi olaraq:

1. Evliliyin və ya qohumluq əlaqəsinin sübutu üçün iki ədalətli kişinin şahidliyi yetərlidir. Qohumluq əlaqsəinin doğru və yalan olmasını dəqiqləşdirmək üçün başqa yollara baş vurmağa ehtiyac yoxdur. Lakin tibbi analizlərin cavabı şahidlərin qohumluq barədə verdiyi ifadə ilə ziddiyyət yaradarsa, deyiləcək hökmlərə əməl etmək lazımdır.

2. Qohumluq əlaqəsi və bu əlaqənin hökmlərinin icrası yalnız şəriətin təyin etdiyi yolla və ya heç bir şəxsi rəyin müdaxiləsi olmadan sırf elmi vasitə ilə sübuta yetir. Qeyd olunan tibbi analizlər bu minvalla olarsa, onun nəticəsinə istinad edərək hökm vermək icazəlidir. Əks təqdirdə, icazəli deyil.

3. Yuxarıda qeyd etdik ki, tibbi analizlərin vasitəsilə qohumluq əlaqələrinin isbatı əldə olunan nəticə heç bir şəxsi rəyə istinad edilmədikdə və aşkar olması ilə məqbul sayılır. Nə vaxt bu xüsusiyyətlər olarsa, deməli, nəticəyə müxalif olan şahidliyin səhv olduğu məlum olur və şahidlərin sözü əsas götürülmür.

Sual: Xəstəlik vəziyyətinə görə həkim xəstədən onun spermasının analizini tələb edir. Şəri yolla spermanın xaric edilməsi mümkün deyil. Çünki bu, həkimin yanında olmalıdır. Bu halda nə etmək lazımdır?

Cavab: Əgər xəstə buna məcbur olarsa, icazəlidir.

Sual: Xəstənin uşaq dünyaya gətirmək gücünü yoxlamaq məqsədilə həkim ondan spermasının analizi üçün istimna (onanizm) etməsini tələb edir. Bunun hökmü nədir?

Cavab: Buna məcbur olmadığı təqdirdə, istimna etməsi icazəli deyil.

Sual: Hamiləlik dövründə uşağın cinsini (oğlan və ya qız olmsını) təyin etmək üçün ginikoloji klinikaya müraciət etmək icazəlidirmi?

Cavab: Öz-özlüyündə bu işin heç bir maneəsi yoxdur.

Sual: Bəzi qərb ölkələrində elə müəssisələr var ki, DNT analizləri vasitəsilə insanın – hətta qədim olsa belə – hansı ailəyə mənsub olmasının doğru və yalan olmasını sübut edir. Burada bir neçə sual meydana çıxır;

1. Qeyd edilən analizi etdirmək icazəlidirmi?

2. Bu analizin nəticəsini şəri dəlil hesab edərək ona etimad etmək olarmı?

3. Əgər qeyd edilən analiz nəticəsində əldə olunan bilgi müqəddəs şəriətlə ziddiyyət yaradarsa nə etmək lazımdır?

Cavab:

1. Bu işin öz-özlüyündə heç bir maneəsi yoxdur. Lakin onun (anlizlərinin) nəticəsi şəxsi rəyin müdaxiləsi olmadan sırf elmi yollara əsaslanmasa, heç bir şəri təsiri yoxdur.

2. Yalnız qeyd edilən halda bu cür ola bilər.

3. Doğru bilgi heç vaxt müqəddəs şəriətlə ziddiyyət yaratmaz.