Məsələ 1: “Fitr” və “Qurban” bayramlarının namazı məsum İmam(ə)-ın hüzuru zamanında vacibdir və camaat ilə birgə qılınmalıdır. Bizim zamanımızda isə İmam(ə) qeybə çəkildiyi üçün bu namazları həm camaatla, həm də fərdi qılmaq müstəhəbdir.

Məsələ 2: “Fitr” və “Qurban” bayramlarının namazının vaxtı bayram günü günəş çıxandan günortaya qədərdir.

Məsələ 3: “Qurban” bayramının namazını günəşın yüksəlməsindən sonra qılmaq müstəhəbdir. “Fitr” bayramında isə günəşin yüksəlməsindən sonra iftar edib, “fitrə”-ni verdikdən sonra bayram namazını qılmaq müstəhəbdir.

Məsələ 4: “Fitr” və “Qurban” bayramlarının namazı iki rükətdir. Belə ki, hər rükətdə “Fatihə” və “surə”-ni oxuduqdan sonra üç dəfə təkbir demək lazımdır. Yaxşı olar ki, birinci rükətdə beş təkbir və hər iki təkbirin arasında bir qunut desin və beşinci təkbirdən sonra başqa bir təkbir də deyib, rukuya getsin, iki səcdə etdikdən sonra yenidən ayağa qalxsın. İkinci rükətdə isə dörd təkbir və hər iki təkbirin arasında bir qunut desin və dördüncü təkbirdən sonra başqa bir təkbir də deyərək rukuya getsin, rukudan sonra iki səcdə edib təşəhhüdü desin və namazın salamını versin.

Məsələ 5: “Fitr” və “Qurban” bayramlarının namazının qunutunda hər hansı bir dua və zikri desə, kifayətdir. Amma yaxşı olar ki, bu duanı desin:

“Allahummə əhləl-kibriyai vəl-əzəməti və əhləl-cudi vəl-cəbərut və əhləl-əfvi vər-rəhməti və əhlət-təqva vəl-məğfirəti, əs-əlukə bihəqqi hazəl-yəumil-ləzi cə`əltəhu lil-musliminə i-dən və li-Muhəmmədin səlləllahu əleyhi və alihi, zuxrən və şərəfən və kəramətən və məzidən, ən tusəlliyə əla Muhəmmədin və ali Muhəmmədin, və ən tudxiləni fi kulli xeyrin ədxəltə fihi Muhəmmədən və ali Muhəmməd, və ən tuxricəni min kulli su-in əxrəctə minhu Muhəmmədən və ali Muhəmməd, səlavətukə əleyhi və əleyhim. Allahummə inni əs-əlukə xeyrə ma sə-ələkə bihi ibadukəs-salihunə və əuzu bikə mimməs-təazə minhu ibadukəl-muxlisun.”

Məsələ 6: İmam(ə)-ın qeybə çəkildiyi dövrdə “Fitr” və “Qurban” bayramlarının namazı camaatla qılınsa, lazım ehtiyata əsasən, ondan sonra iki xütbə oxunsun. Yaxşı olar ki, “Fitr” bayramının xütbəsində “fitrə zəkatı”-nın hökmləri, “Qurban” bayramının xütbəsində isə qurbanlığın hökmləri şərh olunsun.

Məsələ 7: Bayram namazının xüsusi surəsi yoxdur. Amma yaxşı olar ki, onun birinci rükətində “Şəms” (91-ci surə) surəsi və ikinci rükətində “Ğaşiyə” (88-ci surə) surəsi və yaxud birinci rükətdə “Ə`la” (87-ci surə) surəsi, ikinci rükətdə isə “Şəms” (91-ci surə) surəsi oxunsun.

Məsələ 8: Müstəhəbdir ki, bayram namazı səhrada qılınsın. Məkkədə isə “Məscidul-həram”-da qılmaq müstəhəbdir.

Məsələ 9: Müstəhəbdir ki, bayram namazına piyada, ayaqyalın və vüqarla getsinlər və namazdan əvvəl qüsl edib, başlarına ağ əmmamə qoysunlar.

Məsələ 10: Bayram namazında yerə (torpağa) səcdə etmək, təkbir deyərkən əlləri qaldırmaq və bayram namazı qılan şəxsin, istər imam-camaat olsun, istərsə də tək qılsın, “Fatihə” və “surə”-ni uca səslə oxuması müstəhəbdir.

Məsələ 11: “Fitr” bayramı axşamı şam və xiftən namazı, sübh namazı və “Fitr” bayramının namazından sonra bu təkbirləri demək müstəhəbdir:

“Allahu əkbər, Allahu əkbər, la ilahə illəllahu vəllahu əkbər, Allahu əkbər və lillahil-həmd, Allahu əkbər, əla ma hədana.”

Məsələ 12: Müstəhəbdir ki, insan “Qurban” bayramında birincisi bayram gününün zöhr namazı, axırıncısı isə on ikinci günün sübh namazı olan on namazdan sonra əvvəlki məsələdə göstərilən təkbirləri desin və sonra bunu əlavə etsin:

“Allahu əkbər, əla ma rəzəqəna min bəhimətil-ənam, vəlhəmdulillahi əla ma əblana.” Amma Minada olsa, “Qurban” bayramının birincisi bayram günün zöhr namazı, axırıncısı isə Zil-hiccə ayının on üçüncü günü sübh namazı olan on beş namazdan sonra bu təkbirləri desin.

Məsələ 13: Qadınların bayram namazına getməkdən çəkinmələri ehtiyat müstəhəbdir. Amma bu ehtiyat qoca qadınlara aid deyildir.

Məsələ 14: Bayram namazında da başqa namazlar kimi məmum “Fatihə” və “surə”-dən başqa namazın qalan zikrlərini özü oxumalıdır.

Məsələ 15: Əgər məmum, imam təkbirlərdən bir neçəsini söylədikdən sonra özünü çatdırsa, imam rukuya əyildikdən sonra onunla birlikdə söyləmədiyi təkbir və qunutları özü deməlidir. Əgər hər qunutda bir dəfə “Subhanəllah, vəlhəmdulillah”-desə kifayətdir. Əgər buna da fürsət olmasa, təkcə təkbirləri desin. Əgər yenə də fürsət olmasa, kifayətdir ki, imama tabe olub rukuya getsin.

Məsələ 16: Əgər bayram namazında şəxs namaza yetişərkən, imamın rukuda olduğunu görsə, niyyət edib, namazın birinci təkbirini deyərək rukuya gedə bilər.

Məsələ 17: Əgər bayram namazında bir səcdəni unudarsa, namazdan sonra onu yerinə yetirməsi lazımdır. Həmçinin gündəlik namazda qarşısına “səhv səcdəsi”-ni vacib edən bir əməl çıxsa, iki “səhv səcdəsi” yerinə yetirməsi lazımdır.

Sual: Bir şəxs Allah ilə əhd bağlayıb ki, müəyyən bir əməli etməyəcək. Əgər edərsə iki ay ardıcıl oruc tutacaq. Həmin əməli etdikdən sonra yenə Allah ilə əhd bağlayıb ki, əgər həmin əməli bir daha edərsə beş ay ardıcıl oruc tutacaq. Lakin yenə həmin əməli yerinə yetirmişdir. Bu şəxsin hökmü nədir? Ona hansı əməl vacibdir? Bütün bu ayları oruc tutmalı, yoxsa yalnız əhd kəffarəsini yerinə yetirməlidir? Bu da məlumdur ki, o, oruc tutacağı ayları təyin etməyib.

Cavab: Əgər hər dəfə əhd bağladıqda iki əhd – müəyyən əməli tərk etmək və edəcəyi təqdirdə müəyyən müddət oruc tutacağını nəzərdə tutubsa, birinci əhdi pozduqda əhd kəffarəsi ona vacib olar. Həmin kəffarəni, həmçinin Allah ilə əhd bağladığı iki və ya beş ayın orucunu da yerinə yetirməlidir.

Sual: Bir şəxs naməhrəmə baxmayacağını Allah ilə əhd bağlayıb. Əgər əhdini pozarsa, kəffarəsi nədir?

Cavab: Əgər əhdi pozarsa, ona kəffarə vacib olar. Kəffarə olaraq  60 fəqirin hər birinə 750 qram buğda və ya un verməsi yetərlidir.

Sual: Əgər əhd qəlbdə olarsa (yəni qəlbindən keçirərsə), bu şəriət baxımından əhd hesab olunurmu?

Cavab: Sadəcə niyyət etməklə əhd baş tutmaz. Gərək deyiliş formasında olsun. Buna əsasən də qəlbdən keçirilən əhd əsas hesab olunmur.

Sual: Əhdin deyiliş forması necədir?

Cavab: Əhd bağlayarkən belə deməlisən: “Allah ilə əhd bağlayıram ki, filan işi yerinə yetirəcəyəm və ya filan işi tərk edəcəyəm”.

Sual: Ər və arvad nikah əqdindən əvvəl zövcənin universtitetə getməməsi barədə razılığa gəldiklərini fərz etsək, nikah əqdindən sonra “möminlər əhdlərinə vəfalı olmalıdırlar” qaydasına müxalif çıxaraq bu razılaşmanı pozmaları icazəlidirmi?

Cavab: Yeni bir razılaşma olmadan icazəli deyil.

Sual: Müəyyən əməli yerinə yetircəyi təqdirdə ertəsi günü oruc tutacağını Alah-təala ilə əhd bağlayıb, sübh namazına təqribən bir saat qalmış həmin əməli edib, lakin oruc tutmayan şəxsin hökmü nədir? Ona kəffarə vacib olurmu? Yoxsa növbəti günün sübh namzında oruc niyyət edənədək əhdi keçərli hesab olunur?

Cavab: Ona kəffarə və həmin günün orucunun qəzası vacib olar. Amma ertəsi gündən məqsədi (əməli yerinə yetirəcəyi gündən) sonrakı günü nəzərdə tutarsa, əhdi keçərlidir. 

Məsələ 1: Ayın əvvəli dörd yolla sübut olunur:

1. İnsan özü ayı görsün.

2. Sözlərindən yəqinlik və ya xatircəmlik hasil edilən bir qrup şəxsin “ayı gördük” – deməsi ilə və ya yəqinlik yaxud əqli mənşəyi olan xatir­cəm­lik ha­sil olan hər hansı bir məlumatla.

3. İki ədalətli kişinin, “gecə ayı gördük” – deməsi ilə; amma ayın sifətini bir-birinə əks deyərlərsə, ayın əvvəli sübut olunmaz. Həmçinin insan onların səhvə yol verdiyinə yəqin edərsə ya xatircəm olarsa və ya onların verdiyi şəhadətin bir-birinə zidd (yaxud bir-birinə zidd hökmündə) olarsa, ayın əv­və­li sübut olunmaz, məsələn, əgər şəhər əhalisinin çox hissəsi ayı görmək üçün bax­dıqları halda iki ədalətli kişidən başqa heç bir kimsə ayı gördüyünü iddia edər­sə, başqaları isə görməsə, belə ki, ayın yerini bilmək və iti görmək və di­gər xüsusiyyətlərdə birinci iki ədalətli şəxs kimi olan iki ayrı ədalətli şəxs on­ların arasında olarsa, hava da açıq-aydın olarsa, həmin iki nəfərin gör­mə­si­nə ehtimal olunan bir maneə də olmasa, bu halda ayın əvvəli iki nəfər əda­lət­li şəxsin şəhadəti ilə sübut olunmaz.

4. Şaban ayının əvvəlindən otuz gün keçərsə, Ramazan ayının əvvəli sü­but olunur və Ramazan ayının əvvəlindən otuz gün keçməsi ilə də Şəvval ayı­nın əvvəli sübut olunur.

Məsələ 2: Şəriət hakiminin hökmü ilə ayın əvvəli sübut edilməz. Amma onun hökmündən və ya ayın (əvvəli) olmasının sübut edilməsi ilə ayın görünməsinə xatircəmlik hasil olsa, (ayın əvvəli sübut olunar).

Məsələ 3: Ayın əvvəli astronomların deməyi ilə sübut olunmur, am­ma insan onların dediklərindən yəqinlik hasil edərsə yaxud əmin olarsa, on­la­rın sözünə əməl etməlidir.

Məsələ 4: Ayın yüksəkdə olması və ya gec batması əvvəlki gecənin ayın ilk gecəsi olmasına dəlil deyil. Həmçinin ayın kənarda şəfəqin görün­mə­si ayın ikinci gecəsi olmasına dəlil deyildir.

Məsələ 5: Əgər bir şəxsə Ramazan ayı sübut olunmadığı üçün oruc tutmasa və sonradan əvvəlki gecənin ayın əvvəli olduğunu anlayarsa, həmin gü­nün orucunu qəza etməlidir.

Məsələ 6: Əgər bir şəhərdə ayın əvvəli sübut olunsa, bu, üfüqü hə­min şəhərlə eyni olan digər şəhərlərə də aid olar. Burada üfüqün müş­tə­rək­li­yin­dən məqsəd odur ki, əgər birinci şəhərdə ay görünsə, ikinci şəhərdə də bu­lud kimi maneə olmasa, görünəcəkdir. Bu da o zaman gerçəkləşir ki, ikin­ci şəhər birinci şəhərin qərbində yerləşərsə, en xətt üzrə ona yaxın olsun. Əgər onun şərqində yerləşərsə, en xəttinin yaxınlığı ilə yanaşı per­pen­di­kul­yar xətt üzrə də çox fərq olmasın.

Məsələ 7: Ramazan ayının sonuncu günü, yoxsa Şəvval ayının birin­ci günü olduğunu bilməyən şəxs, oruc tutmalıdır. Amma gün ərzində Şəvval ayı­nın birinci günü anlayarsa, orucunu açmalıdır.

Məsələ 8: Əgər həbsdə olan şəxs Ramazan ayı olmasını yəqin edə bil­məsə, gümanına əməl etməlidir. Amma daha güclü güman əldə edə bilsə, zəif gümana əməl edə bilməz. Ən güclü ehtimalı əldə etmək üçün bacardığı qədər çalışmalıdır. Əgər heç bir yolla mümkün olmasa, ehtimalın qüv­vət­lən­mə­sinə səbəb olarsa, püşkdən ən son çıxış yolu kimi istifadə etməlidir. Əgər gü­mana əməl etmək mümkün deyilsə, Ramazan ayı olduğunu ehtimal edib bir ayı oruc tutmalıdır. Amma həmin ayı nəzərində saxlamalıdır ki, əgər son­ra­dan onun Ramazan ayından sonrakı ay məlum olarsa, ona bir şey vacib ol­maz. Amma Ramazan ayından əvvəl olduğu məlum olarsa, Ramazan ayının oruc­larının qəzasını tutmalıdır.

Sual: Teatr səhnəsində və ya televiziya tamaşasında aktyorluq etmək haramdır, yoxsa halal?

Cavab: Öz-özlüyündə halaldır. Lakin başqa cəhətdən haram əməllərin yaranmasına səbəb olarsa, haramdır.

Sual: Bir şəxsin dinə müxalif olmadığı halda kinofilm və ya seriallarda rol oynaması icazəlidirmi?

Cavab: İcazəlidir.

Sual: Həzrət Məhəmməd (s) peyğəmbərin və ya məsum imamlardan (ə) birinin, yaxud müqəddəs tarixi atributları tasvir edib filmdə çəkmək, kinoteatr və ya televiziya ekranında nümayiş etdirmək icazəlidirmi?

Cavab: Əgər müqəddəslik və əzəzmət amilləri qorunarsa və insanların onlar barəsində təsəvvür etdikləri müqəddəs surətlərinə xələl gəlməsə, heç bir maneəsi yoxdur.

Sual: Əgər hər hansı bir serialda rol oynamaq istəsəm, bu işdə dinə müxalif olan hallar hansılardır?

Cavab: Bu sahədə bir çox hallar vardır ki, haramdır. Konkret olaraq onları qeyd etmək mümkün deyil. Lakin kişi va qadınların bir-birinə qarışması, istifadə olunan musiqi və filmin məzmunu kimi halları qeyd etmək olar. Filmin məzmunda haqq əqidə əsaslarına (İslama) zidd amillərin olması, ehtiras yaratması, insanları günaha sürükləmsi, batil düşüncələrə rəvac verməsi və tağutları tərifləməsi kimi halların olması icazəli deyil.

Sual: Film və seriallarda məsum imamın (ə) şəxsini canlandırmaq, rolunu oynamaq icazəlidirmi?

Cavab: Onların şəxsiyyətlərini canlandırmaq icazəlidir. Lakin bu şərtlə ki, hətta gələcək zamanda belə, onların insanların nəzərində olan müqəddəs surətlərinə xələl gəlməsin. Onların (ə) rolunu oynayacaq aktyorun sifət və xüsusiyyətlərinin bu məsələyə müəyyən mənada təsiri var.

Sual: Su vasitəsilə araq içən şəxsin rolunu oynamağın hökmü nədir?

Cavab: Doğru deyil.

Sual: Bəzi mömin qardaşlar həzrət İbrahim (ə) peyğəmbər və oğlu həzrət İsmail (ə) peyğəmbərin həyatndan bəhs edən sənədli film çəkmişlər. Peyğəmbərlərin üz cizgilərini örtən nur halı olmadan üzlərinin aşkar görsənməsi icazəlidirmi?

Cavab: Möhtərəm Seyid (kölgəsi əskik olmasın) bu işə icazə vermir.

Sual: Bəzi rejisorlar Həzrət Rəsulullah (s) və məsum imamların (ə) hayatı barədə  tarixi filmlər çəkirlər;

1) Həzrət Peyğəmbərin (s) və məsum imamların (ə) rolunu oynayan şəxsin üzüörtülü halda görsənməsi icazəlidirmi?

2) Əgər icazəlidirsə, həmin aktyorun mömin olması şərtdirmi?

Cavab: Onların (ə) şəxsiyyətlərini canlandırmaq icazəlidir. Lakin bu şərtlə ki, hətta gələcək zamanda belə, onların insanların nəzərində olan müqəddəs surətlərinə və şərəfli məqamlarına xələl gəlməsin. Onların (ə) rolunu oynayacaq aktyorun sifət və xüsusiyyətlərinin bu məsələyə müəyyən mənada təsiri var.

Suаl: Аrаq içən şəхsə nəsihətiniz nədir?

Cаvаb: Аrаq, pivə, hər cür məstеdici və yа istər mаyе, istərsə də quru hаldа оlаn еnеrji yаrаdаn yüngül məstеdicilərin qəbulu hаrаmdır. Аllаh-təаlа müqəddəs kitаbındа bеlə buyurmuşdur: «Ey iman gətirənlər! Şərab da (içki də), qumar da, bütlər də, fal oxları da Şeytan əməlindən olan murdar bir şeydir. Bunlardan çəkinin ki, bəlkə, nicat tapasınız! Şübhəsiz ki, Şeytan içki və qumarla aranıza ədavət və kin salmaqdan və namaz qılmaqdan ayırmaq istər. Artıq bu işə son qoyacaqsınızmı?»  (əl-Mаidə surəsi, аyə 90, 91).

Əziz Pеyğəmbərimiz Muhəmməd (s) isə bеlə buyurub: «Kim Аllаh-təаlа mənim dilimlə şərаbı hаrаm еtməsindən sоnrа аrаq icərsə, nişаnlıdırsа оnа qız vеrilməməli, şəfаət istəyərsə, şəfаət еdilməməli, bir söz dеyərsə təsdiqlənməməli və оnа əmаnət еtibаr оlunmаmаlıdır».

Digər bir hədisdə isə bеlə buyurduğu nəql оlunur: «Аllаh аrаğа, (bitkisini bu məqsəd üçün) əkənə, оndаn (həmin bitkidən) içki çəkənə, оnu içənə, оnu süzənə, оnu sаtаnа, оnu аlаnа, оndаn əldə оlunаn mаldаn yеyənə, оnu dаşıyаnа və оnun dаşınıldığı kəsə lənət еtmişdir».

Qеyd оlunаnlаrdаn əlаvə hədis və fiqh kitаblаrındа çохlu sаydа hədislər vаrdır.

Sual: İdman oyunları ilə məşğul olan şəxslərin energetik preparatlardan istifadə etməsinin hökmü nədir?

Cavab: Öz-özlüyündə bu işin heç bir maneəsi yoxdur. Lakin hər hansı bir yarışda müqavilə bağlayarkən belə dərmanlardan istifadə etməyəcəyi şərtini qəbul edibsə, icazəli deyil.

Sual: Mən bodibildinq (bədənin qurluşu, kulturizm) ilə məşğul oluram. Buna görə də bəzi xüsusi qidalar qəbul edirəm. Həmin qidalar konservləşdirilimiş halda olur və əksəriyyətinin tərkibi bitki kökləri və müxtəlif bitki yağlarından ibarətdir. Lakin mən belə qidaların bəzilərinin tərkibində köpək balığının toxumalarının olduğunu bildim. Bu konservlər İslam ölkələrində istehsal olunmur. Belə qidaların qəbul olunmasının hökmü nədir? Tərkibində köpək balığının toxumaları olan qidaları qəbul etmək haramdırmı?

Cavab: Köpək balığının və tərkibində onun hissələrindən olan hər hansı qidanın yeyilməsi haramdır.

Sual: Bəzi mağazalarda energetik içkilər satılır. İstehsalçı tərəf onun tərkibində su, turin, şəkər, qlükoza, aspartam, natrium sitrat, kofein, karamel olduğunu bildirilir. Bu növ içkilərin tərkibində qeyd olunan maddələr, xüsusilə də, kofein olduğu halda onların içilməsi və ya alış-verişi icazəlidirmi?

Cavab: Öz-özlüyündə bu içkilərin qəbulunun maneəsi yoxdur. Əgər orqanizmə haram sayılacaq dərəcədə həddindən artıq zərər verərsə, icazəli deyil.

Sual: Balinanın ciyərinin yağından göz müalicəsi və ya ümumiyyətlə orqanizmin gücləndirilməsi üçün istifadə etmək icazəlidirmi?

Cavab: Krem kimi bədənə sürtmək icazəlidir, lakin yeyilməsi icazəli deyil.

Sual: Balıq yağından hazırlanmış kapsulaların qəbulunun hökmü nədir? Bu yağların istehsalçısı həmin yağların balina, köpək balığı, pullu və ya pulsuz balıqlardan hazırlandığını qeyd edir.

Sual: Əgər pullu balıqlardan hazırlandığı məlum olmasa, qəbul edilməsi icazəli deyil. Əgər müsəlmandan alarsa və həmin müsəlman şəxs pulsuz balıqların yeyilməsini halal hesab edənlərdən deyilsə, istifadə edilməsi icazəlidir.

Sual: Mən bu ölkənin (İraq nəzərdə tutulur) vətəndaşıyam. Ev tikmək üçün torpaq ərazim yoxdur. Ailə başçısıyam və hal hazırda ailəmlə birlikdə köhnə bir evdə məskunlaşmışam. (Ev tikmək üçün) dövlət mülkiyyətində olan boş bir ərazini mənimsəmişəm. Etdiyim bu işin hökmü nədir?

Cavab: Möhtərəm Seyid səlahiyyətli qurumların izni olmadan boş ərazilərin istismar olunmasına icazə vermir.

Sual: Ümumi idarələrdə şəxsi məqsədlər üçün kağız, kompyüter və internetdən istifadə etməyin hökmü nədir?

Cavab: Məsul şəxslərin izni olmadan icazəli deyil.

Sual: Rejim süqut etdiyi zamanlarda (söhbət İraq ölkəsindən gedir) zalımlardan birinin evindən qızıl zinət əşyaları götürdüm. Maddi vəziyyətim yaxşı olmadığı üçün həmin qızıl zinət əşyalarını məişət problemlərinin həll olunmasına sərf eltdim. Bunun hökmü nədir?

Cavab: Götürülən əmlak xüsusi mülkiyyət olarsa, sahibinə qaytarılması vacibdir. Əgər (götürülən əmlak) ümumi mülkiyyət olarsa, onu sədəqə olaraq verilməli və ya fəqir möminlərə sərf edilməlidir.

Sual: Möminlərdən biri hökümət idarəsində işləyirdi. Müharibə vaxtı idarənin bütün ləvazimatlarını öz evinə köçürdü. Vəziyyət düzəldikdən sonra idrəyə yeni ləvazimatlar alındı və köhnə ləvazimatların geri qaytarılması tələb olunmadı. Öhdəsində olan haqqın ödənilməsi üçün həmin əşyaları satıb məbləğini hər hansı bir hüseyniyyəyə verə bilərmi?

Cavab: İmkan daxilində həmin əşyaları idarəyə qaytarmalıdır. Bu əşyalardan istifadə etmək icazəli deyil. Əgər qaytara bilməsə, satıb məbləğini fəqir möminlərə paylamalıdır.

Sual: Dövlət idarələrinin əmlakından şəxsi məqsədlər üçün istifadə etmək icazəlidirmi?

Cavab: Dövlət əmlakından qanuna əsasən, həmin əmlakın məsuliyyətini daşıyan qurumların izni olmadan istifadə etmək icazəli deyil.

Sual: Dövlət idarəsindən bitki şitilləri və toxumları götürmək icazəlidirmi?

Cavab: Məsul şəxsin izni olmadan icazəli deyil.

Sual: Dövlət mülkiyyətində olan avtomobillərin sahiblərindən icarəyə götürülməsinin hökmü nədir? Halbuki onlara həmin avtomobilləri öz şəxsi məqsədləri üçün istifadə etməyə icazə verilmir. Hər iki tərəfə verilən pulun hökmü nədir?

Cavab: İcazəli deyil və (aldıqları) pullar onlara halal deyil.

Sual: İslam şəriəti ilə idarə olunmayan və xalqa haqqını verməyən dövlətlərin mülkiyyətini oğurlamağın hökmü nədir?

Cavab: İcazəli deyil.

Sual: Möhtərəm Seyidin (kölgəsi əskik olmasın!) hal-hazırda sabiq respublika qvardiyasına məxsus olan binada yaşayan ailələr barədə rəyi nədir?

Cavab: Bu məsələdə məsuliyyət daşıyan qurumların izni olmadan icazəli deyil.

Sual: (Təhsil məqsədi ilə getdiyimiz) xəstəxanalardan icazəsiz götürdüyümüz və tədrislə heç bir əlaqəsi olmayan kağız salfetlər, əlcəklər və  ya (xəstələnərkən ehtiyacımız ola biləcək qoltuqağacı kimi) bahalı əşyaların hökmü nədir? Belə olan halda mən nə etməliyəm?

Cavab: Xəstəxananın məsul şəxslərinin və ya fakultə rəhbərinin izni olmasa, icazəli deyil. Həmin əşyaları imkan daxilində geri qaytarmaq vacibdir. Əks təqdirdə, satıb məbləğini fəqir möminə verməlisən.

Sual: Atam sabiq İraq ordusuna məxsus oğurlanmış bir avtomobil ilə bir milyon altı yüz min dinar ödəyərək satın alıb. Bu barədə rəyiniz nədir?

Cavab: İcazəli deyil. Oğurlanmış avtomobili məxsus olduğu quruma təhvil verməlidir.

Sual: İş yerlərinə məxsus telefon, çap aləti kimi cihazlardan zərurət olarsa istifadə etmək icazəlidirmi?

Cavab: Əmək müqaviləsinin şərtlərinə əməl edilməlidir. Əgər əmək müqaviləsində, ümumi istifadə etməmək şərti varsa, icazəli deyil.

Sual: Öhdəmdəki dövlət mülkiyyətinə aid olan cihazlardan, onlara zərər vermədən şəxsi məqsədlərim üçün istifadə edə bilərəmmi?

Cavab: İcazəli deyil.

Sual: Ümumi mülkiyyətdən hesab olunan telefon, kompyüter, internet və başqa cihazlardan şəxsi məqsədlər üçün istifadə etməyin hökmü nədir? Halbuki bu cihazlar işçinin vəzifəsini yerinə yetirməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Cavab: İcazəli deyil. Lakin məsul şəxsin icazəsi olarsa, heç bir maneəsi yoxdur.

Sual: Tikinti işləri ilə məşğul olan fəhlə iş yerinə gəldikə inşaat materiallarının dövlət mülkiyyətindən mənimsənildiyini bilərsə, orada işləməsi və muzd alması icazəlidirmi?

Cavab: İcazəli deyil.

Sual: Bəzi insanlar qəsb etdiyi və ya qəsbkardan hədiyyə adı ilə aldıqları əmlakı satırlar. Həmin malın (satılan əmlakın pulunun) hökmü nədir?

Cavab: Həmin əmlakın dəyərini mömin fəqirlərə paylamalıdır.

Sual: Bəzi məscid axundları (söhbət İraq ölkəsindən gedir) onlara təhvil verilmiş dövlət əmlakı olan oğurluq malları satırlar və onlar elmi hovzə tərəfindən bu işi görmək üçün icazə aldıqlarını iddia edirlər. Seyid cənabları belə əşyaların satışına icazə veribmi?

Cavab: Seyid (kölgəsi əskik olmasın!) belə bir icazə verməmişdir. Əksinə, qorunması mümkün olan bu cür əmlakı qoruyub saxlamaq və münasib bir vaxtda səlahiyyətli orqanlara təhvil vermək vacibdir.

Sual: Bəzi insanlar dövlət mülkiyyətindən oğurlanmış elektirik genaratoru və avtomobil kimi əmlakları ümumi xidmətlərdə istifadə edirlər. Onların belə bir şəxsi təşəbbüslə hərəkət etmələri icazəlidirmi?

Cavab: İcazəli deyil.

Sual: Sabiq rejim süqut etdikdən sonra yaranmış xaos nəticəsində bəzi insanlar dövlət sənədlərini, xüsusilə də, təhlükəsizlik orqanlarına məxsus sənədləri ələ keçirdilər. Həmin sənədlərdə insanlar, eləcə də ictimai mənafe haqqında doğru və ya yalan, çox sayda məlumatlar var. Bu şəxslər belə sənədləri özlərində saxlamaları və ya satmaları icazəlidirmi? Əgər icazəli deyilsə nə etməlidirlər?

Cavab: Onların bu işi etmələri icazəli deyil. Şəriət və qanuni qaydalar əsasında davranacağına etibar olunan səlahiyyətli hökümət qurumlarına həmin sənədlərli təhvil vermələri vacibdir.

Sual: Zalım rejim süqut etdikdə bəzi hökümət idarələrindən çap aləti kimi müəyyən ləvazimatlar əldə etmişəm. Həmin ləvazimatlar indiyədək məndədir. Bunun hökmü nədir?

Cavab: Həmin əşyaları öz yerinə və ya ictimai fəaliyyət göstərən dövlət müəssisələrindən birinə qaytarmalısan. Bu şərtlə ki, orada ondan istifadə olunacağına və qəsb olunmayacağına əminlik olsun.

Sual: Sahibi məlum olmayan əmlakın hökmü nədir? Siz belə əmlakları mənimsəməyə icazə vermisinizmi?

Cavab: Belə bir icazə verilməmişdir.

Sual: Mən İraq vətəndaşıyam. Sabiq hökümətlə mənim aramda ticarət əlaqələri vardı. Hökümət tərəfindən mənə 100000 dollar məbləğində pul verilməli idi. Bu borcların bəzilərinin qəbzləri də var. Mənim ixtiyarımda hökümətə aid avtomobil var. Haqqımı almaq məqsədi ilə həmin avtomobili mənimsəyə bilərəmmi?

Cavab: Cənab Seyid (kölgəsi əskik olmasın!) tərəfindən hal-hazırkı dövlətin əmlakından (hər hansı bir şeyi mənimsəməklə) öz haqqını geri qaytarmağa icazə verilmir. Hər bir şəxs öz hüquqlarını məhkəmə yolu ilə tələb etməlidir.

Sual: Orduya məxsus olan “Rəşid” hərbi şəhərciyində və digər binalardakı mənzillərdə (icazəsiz) məskunlaşmaq icazəlidirmi? Həmin yerlərdə namaz qılmağın və oruc tutmağın hökmü nədir?

Cavab: Orada məskunlaşmaq və həmçinin, orada namaz qılmaq icazəli deyil.

Sual: Hərbi toqquşmalar nəticəsində qarşı tərəfdən əldə etdiyimiz malları nə etməliyik?

Cavab: Müstəhəq fəqirlərə sədəqə olaraq verilməlidir.

Sual: Dövlət əmlakından oğurlanıb bazarlarda satılan əşyaları ehtiyac olduğu halda alıb xümsunu çıxartmaq icazəlidirmi? Əgər oğurlanmış əmlak halal əmlakla qarışarsa nə etməliyik?

Cavab: Oğurlanmış mal ilə alış-veriş etmək mütləq surətdə icazəli deyil. Əgər mal qarışarsa, məhz həmin malın oğurlanmış olduğu məlum olmasa, ondan çəkinmək vacib deyil. Məlum olduğu təqdirdə isə çəkinmək vacibdir.

Sual: İslam dövlətlərində yaşayış binalarında və dövlət müəssisələrində olan su ilə dəstəmaz almağın hökmü nədir?

Cavab: Qəsbi olduğu məlum olmasa, icazəlidir.

Sual: Rəsmi razılıq almadan dövlət mülkiyyətində olan torpaq ərazilərində ev tikmək icazəlidimi? Məlumunuz olsun ki, mənim evim yoxdur və hazırkı vaxtda kirayə ev tutmağa da imkanım çatmır.

Cavab: Qanun əsasında səlahiyyətli orqanın izni olmadan boş əraziləri istismar etmək, icazəli deyil.

Sual: Sabiq rejimin dövründə bir çox insanlar məcburi əsgərlikdən xilas olmaq üçün müəyyən məbləğ ödəyirdilər. İndi həmin insanlar ödədikləri məbləğ dəyərində dövlət əmlakını və ya malını mənimsəmələri icazəlidirmi?

Cavab: Onların belə etmələri icazəli deyil.

Sual: Sahibi məlum olmayan əmlakdan, telefonla danışmaq və ya sənədlərin üzlərinin çıxarılması kimi istifadə etməyə icazə verirsinizmi?

Cavab: Müsəlman ölkələrində dövlət əmlakından qeyri-qanuni yollarla hər hansı növ istifadəyə icazə vermirik.

Sual: Bir şəxs belə bir sual soruşur: Mənim montyor dostum var idi. Günlərin birində ondan mənə kənardan, yəni umumi naqildən elektirik xətti çəkməyini xahiş etdim. O mənim üçün bu işi yerinə yetirdi. Bu iş icazəlidir, yoxsa oğurluq hesab olunur. Çəkdiyim elektrik naqilini nə etməliyəm?

Cavab: Qeyri-qanuni yollarla dövlət əmlakından istifadə etməyə icazə vermirik.

Sual: Qeyri-müsəlman ölkələrində elektirik, su və qaz sayğaclaına müdaxilə etmək icazəlidirmi?

Cavab: İcazəli deyil.

Sual: Bir şəxsdən silah aldım. Sonradan məlum oldu ki, bu silahı ona sabiq rejim veribmiş. Mən həmin silahı özünümüdafiə üçün almışam. Bu silahı almağın hökmü nədir?

Cavab: İcazəli deyil. Onu aidiyyatı orqanlara qaytarmaq vacibdir.

Sual: Şəxsi sənədlərini saxtalaşdıraraq işğalçı güclərdən məvacib alan şəxsin hökmü nədir? Həmin maldan necə xilas olmaq olar?

Cavab: Aidiyyatı dövlət qurumuna qaytarmalıdır. Əgər mümkün olmasa, mömin fəqirlərə sədəqə olaraq verməlidir. Bu da mümkün olmasa, imkan daxilində sədəqə verməlidir.

Sual: Bir şəxs evinin yanından keçən ümumi elektirik naqilindən öz mənzilinə elektirik xətti çəkəmişdir. Bunu hökmü nədir?

Cavab: Belə etməsi icazəli deyil. (İşlətdiyi elektirik enerjisinin) dəyəri onun öhdəsindədir.

Sual: Bir nəfərdən 1988 -ci ildə dövlət mülkiyyətində olan ümumi torpaq ərazisini aldım. Orada ev tikib məskunlaşdım. Sabiq rejim heç bir kompensasiya vermədən həmin məntəqədəki evləri sökdürdü. Sabiq rejimin süqutundan sonra isə bəzi insanlar həmin əraziləri mənimsədilər. Mənim şəriət baxımından qeyd olunan torpaq ərazisini tələb etməyə haqqım varmı?

Cavab: Sualda qeyd olunanlara əsasən həmin torpaq ərazisində haqqınız yoxdur.

Sual: Sabiq rejimin süqutu dövründə bir şəxs dövlət əmlakı adı altında bank və valyuta mübadiləsi məntəqələrini qarət etmişdir. Vəziyyət nisbətən sabitləşdikdən sonra isə həmin şəxs turizm şirkəti açdı. Bu halda aşağıdakı sualları cavablandırmağınızı xahiş edirik:

1. Onun sərmayəsinin mənşəyini bildiyim halda orada məvacib müqabilində işləməyimin hökmü nədir?

2. Həmin şəxsin mənə verdiyi hədiyyələrin hökmü nədir?

3. Həmin şəxsin evində xörək yemək və namaz qılmağın hökmü nədir?

4. Maddi vəziyyətim yaxşı olmadığı üçün ehtiyaclarımı ödəmək məqsədi ilə ondan borc almağımın hökmü nədir?

5. Onunla əlaqələrə son qoymaq və qohum olmasına baxmayaraq oğru olduğu üçün sileyi-rəhm etməmək vacibdirmi?

6. Bu oğru şəxs həcc ziyarəti yerinə yetirmişdir. Onun həcci qəbuldurmu?

7. Möminlərin ehtiyaclarını təmin etmək üçün ondan pul almaq icazəlidirmi?     

Cavab:

1. Sənə məvacib olaraq verdiyi pulun məhz oğurluq mal olmasını bilmirsənsə, icazəlidir.

2. Qeyd olunmuş şərtə əsasən, icazəlidir.

3. Həmçinin (əvvəlki sualın cavabında deyildiyi kimi) icazəlidir.

4. Həmçinin (əvvəlki sualın cavabında deyildiyi kimi) icazəlidir.

5. Onunla əlaqələri kəsmək icazəli deyil. Lakin insanların malını qaytarması üçün onu tənbih etmək vacibdir.

6. Qəbul olmasını bilmirik. Lakin ehram libası, tavaf libası və kəsdiyi qurban oğurlanmış maldan olmasa, həcc ziyarəti doğrudur.

7. Qeyd-olunmuş şərtə əsasən icazəlidir.

Sual: Atam icazəsiz torpaq sahəsi ələ keçirib sonra satmışdır. Həmin torpaq ərazisi dövlət mülkiyyəti idi. Rejim süqut etdikdən sonra dəyərindən aşağı qiymətə satmışdı. Bir ay bundan öncə atam vəfat etdi. Həmin məbləği fəqirlərə paylamalıyıq, yoxsa başqa bir şey etməliyik? Bu məsələdə vəzifəmiz nədir?

Cavab: Əgər atanız torpaq ərazisini rəsmi olaraq öz adına qeyd etdirdikdən sonra satmışdırsa, bu halda lazım olan aidiyyatı orqanlara müraciət etmək lazımdır. Lakin torpaq ərazisi dövlətin mülkiyyətində olduğu halda satıbsa, əldə etdiyi maldan istifadə etməkdə müştərinin razılığını bilmirsə - hətta şəriət baxımından heç bir haqqının olmamasını bilməsi ilə yanaşı – həmin məbləği sahibinə qaytarmaq vacibdir. Bunu etmək mümkün olmadıqda isə onun adından sədəqə olaraq verilməlidir.

Sual: Mənim, mülkiyyəti Bağdad bələdiyyəsinə aid olan torpaq sahəsi üzərində obyektim var. Həmin obyektdən əldə olunan gəlir haramdır yoxsa halal?

Cavab: Görülən işdən əldə olunan malın halallığında problem yoxdur. Lakin həmin torpaq ərazisindən istifadə eməyin düzgün olması üçün aidiyyatı olan rəsmi qurumların razılığını almağınız vacibdir.

Sual: Dövlət əmlakından istifadə etmək icazəlidirmi?

Cavab: Dövlətin dərman alış-verişi kimi ümumi mənafeyin qorunması üçün icra etdiyi alış-verişləri cənab Seyid – Allah onu qorusun – təsdiqləyir. Dövlət bu kimi əmlakların sahibidir. Ümumi mənafeylə əlaqəsi olmayan alış-verişlərə gəlincə, silah alış-verişi kimi, cənab Seyid bunu – Allah onu qorusun –  təsdiqləmir. Dövlət bu kimi hallarda mülkiyyət sahibi sayılmır. Lakin ümümiyyətlə, cənab Seyid yalnız qanuni yollar istisna olmaqla dövlət əmlakından istifadə etməyə icazə vermir. Oğurluq, aldatma, hiylə və bu kimi yollarla dövlət malından istifadə etməyi qəti surətdə qadağan edir.

Sual: Zövcələr arasında tələb olunan ədalətin şəriət baxımından mənası nədir?

Cavab: Vacib həddə tələb olunan ədalət onların arasında düzgün bölgü aparmaqdır. Yəni onların birinin yanında bir gecə qalarsa, o birinin yanında da bir gecə qalmalıdır. Əgər dörd zövcəsi olarsa, hər gecə birinin yanında qalmalıdır. Müstəhəb həddə tələb olunan ədalət isə xərclərini təmin etmək, qayğı göstərmək, mehriban davranmaq, cinsi ehtiyaclarını ödəmək və bu kimi məsəsələrdə onların arasında bərabərliyə riayət etməkdir.

Sual: Çoxarvadlılıqda müstəhəb əməllər hansılardı?

Cavab: Zövcələr arasında xərclərin təmin olunmasında, qayğı göstərməkdə, mehriban davranmaqda və cinsi ehtiyaclarını ödəməkdə bərabərliyə riayət etmək müstəhəbdir. Həmçinin hər sabah gecə yanında qaldığı zövcəsinin yanında olmaq müstəhəbdir.